Marmara Denizi ve Adalar Özel Çevre Koruma Bölgesi

Marmara Denizi ve Adalar Özel Çevre Koruma Bölgesi

İlanı: 4 Kasım 2021 tarihli ve 4758 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile ilan edilmiştir.

İller: İstanbul, Kocaeli, Yalova, Bursa, Balıkesir, Çanakkale, Tekirdağ

Genel Bilgi: Marmara Denizi, Adalar ve Türk Boğazlar Sistemi, doğal yapısı, zengin flora-faunası ile, Karadeniz ve Akdeniz’in biyolojik çeşitliliği için büyük önem taşıyan biyolojik koridor olma özelliği ile de korunması gereken nadir alanlarımızdandır.

Marmara Denizi ve Adalar Özel Çevre Koruma Bölgesinin sahip olduğu doğal değerlerin akılcı kullanımı, bu alanlardaki doğal yaşamının devamlılığının sağlanması ve ekosistem istikrarının devam ettirilebilmesi için; İstanbul, Kocaeli, Yalova, Bursa, Balıkesir, Çanakkale ve Tekirdağ illeri ile Prens Adaları, Kapıdağ Yarımadası, Marmara Adasını kapsayan 1.223.666 hektarlık alan 04.11.2021 tarih ve 4758 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararı ile Marmara Denizi ve Adalar Özel Çevre Koruma Bölgesi olarak ilan edilmiştir.

Marmara Denizi, biyolojik çeşitlilik açısından önemli ve zengin bir bölge olup; Akdeniz fokları dahil 52 denizel tür ve 200 balık türüne ev sahipliği yapmaktadır. Ayrıca, birçok göç yapan türün de yumurtlama alanıdır.

Marmara Denizi; 2016-2019 yılları arasında görülen bulaşıcı parazit nedeniyle Akdeniz genelinde toplu ölümler neticesinde nesli kritik düzeyde tehlike altında bulunan Pina midyesi (Pinna nobilis) için son sığınak haline gelmiştir. Kabuğunun bir kısmı deniz tabanına gömülerek yaşayan ve saatte yaklaşık 6 litre deniz suyunu süzerek temizleyen Pina midyesi bu tür kabukları ile de birçok canlı için tutunma, üreme, saklanma alanıdır.

PRENS ADALARI

Prens Adaları Marmara Denizinde bulunan 9 adet adayı (Kınalıada, Burgazada, Heybeliada, Büyükada, Sedefadası, Kaşıkadası, Tavşanadası, Yassıada, Sivriada) kapsamakta olup, orman ekosistemi, maki ekosistemi, çayır ekosistemi ve falez ekosistemi olmak üzere 4 farklı ekosistemi barındırmaktadır.

Dünya Doğal Hayatı Koruma Birliği’ne (IUCN’e) göre nesli “yakın tehdit altında” kategorisine giren 3 kuş türü; Kızıl Çaylak (Milvus milvus), Kuzgun (Coracias garrulus), Anadolu sıvacısı (Sitta krueperi) ve IUCN'ye göre “Hassas” kategorisine giren 2 memeli türü; Uzun Parmaklı Yarasanın (Myotis capaccinii) ve Mehelyi Yarasasının (Rhinolophus mehelyi) da önemli popülasyonlarını barındırmaktadır.

Prens Adaları’nda endemik Lir Biçimli Çan Çiçeği (Campanula lyrata subsp. lyrata) ile “Nesli Tehlike Altında Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası Ticaretine İlişkin Sözleşme” kapsamında koruma altında bulunan Çam Çiçeği (Cephalanthera rubra) isimli bir orkide türü bu adaların prensesleri olarak yaşamlarını sürdürmektedirler.

KAPIDAĞ

Bir kıstakla ana karaya bağlanan ve eski dönemlerde bir ada olan Kapıdağ Yarımadası, kültürel zenginlikleri ve doğal güzellikleri ile birçok tarihçinin de ilgi odağı olmuştur. Tarihçi Heredot üzümü, zeytini ve zeytinyağından, Evliyaçelebi Seyahatnamesinde Zeytinli Adanın şifalı sularından bahsetmiştir.

Kzykos Antik Kenti, Zeytinli Ada, Kirazlı Manastırı ve Narlı Kilise gibi kültürel değerlerle Kapıdağ yarımadası kültür turizmin ve inanç turizmin önemli bir yıldızı olmaya adaydır.

Kapıdağ Yarımadası Türkiye Doğal Yaşam Alanları bakımından da oldukça önemlidir. Yarımadanın batı kesimi geniş, yoğun ve modern yaşam alanları tarafından özellikle kıyı kesimi kısmen doldurulmuştur. Ancak yüksek doğu kesimleri başta olmak üzere yarımadanın büyük bölümü doğal yapısını korumaktadır. Yer yer geniş yapraklı ormanlar başta olmak üzere büyük bir bölümü maki vejetasyon örtüsüne sahiptir. Yarımada Kuzey Ege, Marmara ve Karadeniz Bölgesinin bir flora ve fauna özeti şeklindedir. Her üç bölgenin de özelliklerini taşımaktadır.

Küresel Ölçekte Nesli Tehlike Altında (EN) Olan Türler; Lynx lynx (Vaşak), Monachus monachus (Akdeniz foku); Duyarlı (VU) Olan Türler: Pomatomus saltatrix (Lüfer), Trachurus trachurus (İstavrit), Streptopelia turtur (Üveyik), Testudo graeca (Tosbağa), Stenella coeruleoalba (Çizgili yunus), Rhinolophus mehely (Mehely nalburunlu yarasa), Balaenoptera physalus (Oluklu balina), Myotis capaccinii (Uzunayaklı yarasa), Rhinolophus euryale (Akdeniz nalburnu yarasası).

Ulusal Ölçekte Kritik Derecede Nesli Tehlike Altında (CR) Olan Türler; Oenanthe finschii (Aksırtlı kuyrukkakan), Turdus torquatus (Boğmaklı ardıç); Nesli Tehlike Altında (EN) Olan Türler; Cuculus canorus (Guguk), Sylvia atricapilla (Kara Başlı Ötleğen), Larus ridibundus (Karabaş Martı), Oenanthe hispanica (Karakulaklı kuyrukkakan), Sitta neumayer (Kaya Sıvacısı), Falco tinnunculus (Kerkenez), Anthus campestris (Kır İncirkuşu), Hydrocoloeus minutus (Küçük Martı), Sylvia melanocephala (Maskeli Ötleğen), Cyanistes caeruleus (Mavi baştankara), Buteo buteo (Şahin), vb.

MARMARA ADASI

Marmara Denizi’nin güneybatısında Kapıdağ Yarımadası ile Şarköy arasında sığ bir deniz alanında yer alan ve adını mermer ve Marmor’dan alan Marmara Adası yaklaşık 110 km?2;’lik bir alana sahiptir. Ada, ilk çağlardan bu yana mermer yatakları nedeniyle ülkeyi imar etmek isteyen Roma ve Bizans İmparatorluğu’nun en ünlü komutanlarının ilgisini çekmiş, Osmanlı döneminde de yapılan cami ve sarayların mermerleri buradan sağlanmıştır. Yel değirmenleri, Osmanlı Mezarlığı, Ahtimot Meşeliği, Manastır Koyu, Korsan Kalesi ve eşsiz doğası ile ada, doğa tutkunları için de ilgi odağıdır.

Marmara Adaları bitki, kuş, memeli, sürüngen ve kelebekler açısından önemlidir. Alan, nesli tehlikede ve ülkemize endemik olan Verbascum aschersonii ve Verbascum simavicum sığırkuyruğu türleri için önemlidir.

Adalarda üreyen deniz kuşlarının arasında ada doğanı (Falco eleonorae), tepeli karabatak (Phalacrocorax aristotelis desmarestii) ve gümüş martı (Larus cachinnans michahellis) bulunur.

Marmara Denizi ve Adalar Özel Çevre Koruma Bölgesinin ilanı ile birlikte Bölgenin biyolojik çeşitliliğin tespiti, endemik, nadir, nesli tehdit ve tehlike altında olan tür ve habitatların sınıflandırılması, haritalanması, tehditlerin ve korunmasına esas verilerin ortaya konulması, koruma ve kullanma ilkelerinin ve yönetilmesini sağlamak amacıyla 2023 yılında 37 bilim insanı ile birlikte iki yıl sürecek ''Marmara Denizi ve Adalar Özel Çevre Koruma Bölgesinde, Kara-Kıyı ve Denizel Biyolojik Çeşitlilik Araştırma Projesi''ne başlanılmıştır.

Bununla beraber 2024 yılında; sadece Marmara Denizi'nde yaşadığı tespit edilen, nesli kritik düzeyde tehlike altında bulunan Pina midyesi (Pinna nobilis) için ekolojik olarak sürekliliğini sağlamak için tespit edilen stokların belirlenen koruma stratejileri ile tehditlerin önlenmesi, ihtiyaçlarının karşılanması, koruma ve izleme çalışmalarının yapılması amacıyla “Marmara Denizi Pina Stok Tahmini ve Koruma Stratejisi Geliştirme Projesi”,

Denizel kirlilik ve müsilajla mücadele kapsamında, Marmara Denizi ekosisteminin iyileştirilmesinde büyük öneme sahip ve denizlerin akciğerleri olarak bilinen deniz çayırları ile ilgili, deniz çayırı türlerinin Marmara Denizi kıyısal alanındaki dağılım alanlarının tespiti, deniz çayırları üzerindeki baskı tipleri ve bu doğrultuda koruma stratejilerinin belirlenmesi amacıyla, ''Marmara Denizi Deniz Çayırı Dağılım Alanlarının Belirlenmesi Projesi” yürütülecektir.

Biyolojik çeşitlilik araştırması sonucunda; koruma amaçları ve koruma statüsü belirlenmiş olan Marmara Denizi ve Adalar Özel Çevre Koruma Bölgesinin sahip olduğu doğal değerlerin akılcı kullanımı, bu alanlardaki doğal yaşamının devamlılığının sağlanması ve ekosistem istikrarının devam ettirilebilmesi için; bölgenin yönetiminde bütünleşik ve sürdürülebilir modellerin yer aldığı yönetim stratejilerinin geliştirilmesi ve uygulanması gerekmektedir. Bu yönetim stratejisi ise alanın yönetim planının hazırlanması ile ortaya konulacaktır.

Doğal değerlerin, ekolojik, sosyo-kültürel ve ekonomik süreçlerin analiz edildiği ve alanda ilgili tarafların yürütmüş olduğu tüm faaliyetlerin de dikkate alındığı, yönetim kriterlerinin belirlendiği bir planlama süreci sonunda Marmara Denizi ve Adalar Özel Çevre Koruma Bölgesinin yönetim planı hazırlanarak uygulamaya konulacaktır.